Arts afvalkliniek verkocht recepten voor Ozempic op Marktplaats (2024)

Het medicijn Ozempic is op de markt gebracht voor diabetes type 2, ook wel bekend als suikerziekte. In Nederland wordt het door zorgverzekeraars alleen daarvoor vergoed, maar het kan ook worden voorgeschreven bij ernstige obesitas. Maar dat mag pas als een arts de diagnose stelt dat gezonde voeding en meer beweging niet voldoende zijn om af te vallen.

De laatste maanden is Ozempic vooral in het nieuws vanwege het gebruik van het middel door een andere doelgroep: mensen die snel een paar kilo willen afvallen. Dat gebeurde nadat beroemdheden zoals Kim Kardashian en Elon Musk het middel hadden aangeprezen op sociale media.

Ozempic werd daarna enorm populair. De vraag is nu zo groot dat er een tekort is ontstaan. Hierdoor lopen mensen met diabetes op dit moment gezondheidsrisico's als ze het medicijn niet kunnen krijgen. Zo kunnen ze last krijgen van een ontregelde suikerspiegel en daardoor een zogeheten hypo of hyper krijgen, wat schadelijk is voor hun lichaam. Een overstap naar een ander medicijn is voor diabetespatienten niet wenselijk. Mede daarom riep het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) in februari nog op om het middel niet meer voor te schrijven aan patiënten met de indicatie obesitas.

Medicijnautoriteit CBG stelde in april eveneens nog dat er terughoudend moet worden omgegaan met het voorschrijven van Ozempic aan nieuwe patiënten. Daarbij zat ook een waarschuwing: gebruik dit middel sowieso niet zonder toezicht van een arts. Die kan namelijk beoordelen of het middel wel geschikt is voor de patiënt. In bepaalde situaties kan het gezondheidsschade opleveren.

Ondanks de nijpende tekorten, de adviezen van de verschillende autoriteiten en de gezondheidsrisico's bood een arts van een Nederlandse afvalkliniek via Marktplaats toch aan om recepten uit te schrijven voor Ozempic.

'Een tikkie van 200 euro: dat is mijn winst'

Om te onderzoeken hoe de arts te werk ging, deed een verslaggever van RTL Nieuws zich voor als 'iemand die wil afvallen' en stuurde de Marktplaatsverkoper een bericht. Een halve dag later kwam er een antwoord: "Beter dan deze medicatie hebben we niet. Het is een heel hype/gewilde product, en dat is natuurlijk niet voor niks", werd beloofd. "Indien akkoord krijg je een tikkie van 200 euro, dit is mijn winst. Vervolgens maak ik een recept voor 6 maanden."

De Marktplaatsverkoper verzekerde geen oplichter te zijn. "Ik ben ook een arts, in verband met persoonlijke omstandigheden schrijf ik recepten buiten mijn werk." Er werd, om vertrouwen te winnen, een screenshot van een vorige koper gestuurd: "Afgelopen weekend nog iemand geholpen." Om erachter te komen of deze berichten echt van een BIG-geregistreerde arts kwamen, vroeg RTL Nieuws of er ook even gebeld kon worden.

Sinds de coronapandemie mageen arts een geneesmiddel wel voorschrijven aan iemand die hij of zij nooit persoonlijk heeft ontmoet, maar dan moet er wel aan een aantal regels worden voldaan. Zo kan het alleen als een fysiek consult voor dat medicijn echt niet nodig is én als de arts vraagt naar de medicatiehistorie van de patiënt.

De arts op Marktplaats deed geen consult, ook niet tijdens een telefoongesprek. Via dit gesprek werd het wel mogelijk de identiteit van de verkopende arts te achterhalen. Deze blijkt voor een Nederlandse afvalkliniek te werken. De verkoper zelf deed geen moeite te achterhalen wie er aan de andere kant van de lijn hing.

Tikkie betaald, recept gekregen

De arts vroeg niet naar eventueel overgewicht, persoonlijke omstandigheden of naar een medicatiegeschiedenis. Na het telefoongesprek zijn op verzoek alle benodigde persoonlijke gegevens verzonden die nodig waren om het recept op te maken. Een tikkie van 200 euro werd betaald en diezelfde dag nog werd het recept verzonden naar een online apotheek.

De volgende dag is met de apotheek besproken wanneer het medicijn geleverd zou kunnen worden. Vier werkdagen nadat de 200 euro was betaald aan de arts, kon RTL Nieuws de Ozempic ophalen bij een afhaalpunt.

Marloes Dankers noemt het 'een nieuw dieptepunt' dat RTL Nieuws zo makkelijk en vooral op deze manier aan het diabetesmedicijn Ozempic kon komen. Zij is apotheker en manager bij het Instituut Verantwoord Medicijngebruik(IVM) en zegt 'te schrikken' van de bevindingen. "Er is voor Ozempic een goede medische beoordeling nodig of dit middel geschikt is voor jou of niet. Kan het bijvoorbeeld met andere aandoeningen die je hebt of medicijnen die je gebruikt? Dat gaat hier al gruwelijk mis. Alle standaarden die er zijn, worden omvergeworpen."

'Dit is schadelijk en kan fout gaan'

Daarnaast moeten dergelijke medicijnen, vertelt Dankers, altijd worden voorgeschreven in combinatie met leefstijlveranderingen en constante begeleiding van een arts. "Dat ontbreekt hier natuurlijk ook." De veiligheid van de patiënt is in dit geval dan ook in het geding, stelt ze. "Dit middel kan slecht zijn voor je maagdarmstelsel. Daarnaast is er geen ervaring met dit middel bij patiënten met slechte nieren, een slechte lever of ernstig hartfalen. In potentie is dit middel schadelijk en bij onverantwoord gebruik kan het dus fout gaan."

Artsenfederatie KNMG zegt het desgevraagd af te keuren wat de arts heeft gedaan. "De KNMG vindt het ongepast dat artsen recepten aanbieden via online platformen zoals Marktplaats. Het is in strijd met de professionele standaarden en het is van essentieel belang dat artsen de wettelijke voorschriften en professionele richtlijnen volgen bij het voorschrijven van geneesmiddelen, om de veiligheid en het welzijn van patiënten te waarborgen. Door het op deze manier voor te schrijven, kan dit ernstige risico's met zich meebrengen voor de gezondheid van patiënten."

Volgens Martin Buijsen, hoogleraar gezondheidsrecht, doet de arts vrijwel alles fout. Hij noemt het onverantwoord en ondermijnend voor de hele beroepsgroep dat de arts zo te werk is gegaan. "Je kunt niet zomaar ongezien en onwetend van de medicatiegeschiedenis een geneesmiddel voorschrijven aan iemand.Dat kan gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Dat is alles behalve een normale gang van zaken en zo behoort dit niet te gaan."

Buijsen stelt dat de arts tuchtrechtelijk een straf zou krijgen als deze zaak voor de tuchtrechter zou komen, dat de arts de Geneesmiddelenwet overtreedt en dat de inspectie hiertegen op moet treden.

Uitgebreid onderzoek nodig

RTL Nieuws heeft de casus geanonimiseerd voorgelegd aan de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd. Die zegt de zaak lastig te kunnen beoordelen zonder eerst uitgebreid onderzoek te doen, en stelt daarom alleen: "Of in deze casus volgens de Geneesmiddelenwet is gehandeld, is de vraag."

Een woordvoerder van Marktplaats laat in een reactie weten dat het bedrijf elke dag bezig is om actief illegale handel op het platform te bestrijden. "We zetten stevig in op technische maatregelen en voorlichting en gebruikers kunnen verdachte advertenties gemakkelijk melden, waarop gepaste acties volgen. Helaas moeten wij concluderen dat de desbetreffende gebruiker bewust (en succesvol) heeft geprobeerd deze maatregelen te omzeilen."

Marktplaats zegt na de bevindingen van RTL Nieuws nader onderzoek te doen om te kijken of filterinstellingen verder kunnen worden aangescherpt om hierdoor de plaatsing van vergelijkbare advertenties te voorkomen.

RTL Nieuws heeft zich aanvankelijk via Marktplaats niet voorgedaan als journalist, omdat er geen andere mogelijkheid was om de informatie te verkrijgen die nodig was voor dit verhaal. Nadat het medicijn was ontvangen, heeft RTL Nieuws zich bij de arts alsnog kenbaar gemaakt als journalist.

De arts heeft daarna in een gesprek toegegeven recepten te hebben aangeboden via Marktplaats voor eigen financieel gewin 'in verband met persoonlijke omstandigheden'. Volgens de arts is er twee keer tegen betaling een recept opgemaakt. Daarnaast zegt de arts nog 'vijf tot tien keer' recepten te hebben uitgeschreven 'voor familie en kennissen'. RTL Nieuws kan deze beweringen niet verifiëren.

De arts zegt tegenover RTL Nieuws 'spijt te hebben' en zegt te zijn gestopt met het tegen betaling uitschrijven van recepten.

De naam, werkgever en het BIG-nummer van de arts zijn bij de redactie van RTL Nieuws bekend. RTL Nieuws heeft vanwege het maatschappelijk belang besloten dit verhaal te publiceren, maar heeft er in het kader van proportionaliteit voor gekozen namen en andere herleidbare informatie niet te noemen in de publicaties.

Karlijn Houterman / Meike van Roosmalen / Ruben Leter

MarktplaatsInspectie voor de GezondheidszorgInstituut Verantwoord MedicijngebruikLink in bioDiabetesGezondheidGezondheidszorgArts